Hòa giải theo thủ tục tố tụng trọng tài và hòa giải trong tố tụng dân sự tại Tòa án hiện là hai phương thức giải quyết tranh chấp ngày càng được quan tâm tại Việt Nam. Tuy nhiên, không ít người nhầm lẫn giữa hai cơ chế này do thiếu thông tin rõ ràng về quy trình, vai trò và tính chất pháp lý của từng hình thức. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ những điểm khác biệt cốt lõi giữa hòa giải theo thủ tục tố tụng trọng tài và hòa giải theo thủ tục tố tụng dân sự, từ đó lựa chọn phương án phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể.
| Tiêu chí | Hoà giải theo thủ tục tố tụng trọng tài | Hoà giải theo tố tụng dân sự tài Toà án |
| Cơ sở pháp lý | Theo Luật Trọng tài Thương mại 2010 | Theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 |
| Cơ quan thực hiện | Hội đồng trọng tài hoặc tổ chức trọng tài theo thỏa thuận. | Tòa án nhân dân có thẩm quyền theo cấp xét xử. |
| Chủ thể tiến hành hoà giải | Trọng tài viên hoặc một bên thứ ba được các bên đồng ý chỉ định. | Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án tổ chức hòa giải. |
| Phạm vi áp dụng | Áp dụng cho các tranh chấp kinh doanh, thương mại có thỏa thuận trọng tài hoặc được pháp luật quy định. | Áp dụng cho các tranh chấp dân sự, hôn nhân, gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và các yêu cầu dân sự khác. |
| Quy trình hoà giải | Quy trình linh hoạt, do các bên và Hội đồng trọng tài tự thỏa thuận | Tuân thủ quy định chặt chẽ của Bộ luật Tố tụng dân sự, bao gồm cả thời hạn và thủ tục cụ thể. |
| Tính chất hoà giải | Tự nguyện hoàn toàn, các bên có thể quyết định có tham gia hòa giải hay không | Mang tính bắt buộc trước khi xét xử, trừ các trường hợp không thể hòa giải (Điều 206 BLTTDS 2015). |
| Bảo mật thông tin | Được bảo mật tuyệt đối, trừ khi các bên có thỏa thuận khác. | Không được bảo mật tuyệt đối, vì các biên bản hòa giải thường nằm trong hồ sơ vụ án. |
| Hiệu lực kết quả hoà giải | Kết quả hòa giải thành có thể được công nhận là phán quyết trọng tài, có giá trị bắt buộc thi hành. | Nếu hòa giải thành, Tòa án ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của các bên, quyết định này có giá trị thi hành như bản án. |
| Chi phí hoà giải | Chi phí hòa giải thường cao hơn, vì do các bên tự thỏa thuận và phải trả phí cho tổ chức trọng tài. | Phí hòa giải do Tòa án tổ chức thường thấp hoặc miễn phí trong một số trường hợp. |
| Tính linh hoạt | Linh hoạt cao, có thể điều chỉnh quy trình phù hợp với các bên. | Quy trình ít linh hoạt hơn do phải tuân theo quy định pháp luật chặt chẽ. |
| Thời gian giải quyết | Thời gian ngắn hơn nếu các bên đồng thuận nhanh chóng. | Thời gian kéo dài, vì là một phần của quy trình tố tụng tại Tòa án. |
Kết luận: Hoà giải theo thủ tục dân sự tại Toà án mang tính chất thủ tục pháp lý chặt chẽ, bảo vệ quyền lợi cho các bên nhưng kém linh hoạt và bảo mật. Bên cạnh đó, hoà giải theo phương thức tố tụng trọng tài linh hoạt hơn, bảo mật cao hơn và phù hợp với các tranh chấp thương mại phức tạp hơn, nhưng chi phí thường cao hơn. Từ những điểm phân tích ở trên, các bên cần cân nhắc đặc điểm của từng phương thức để lựa chọn hình thức hoà giải phù hợp với nhu cầu và mục tiêu của mình.